Aeroplani i asaj mbrëmjeje dukej si një shigjetë e bardhë e gatshme të përshkonte errësirën, ndërsa aeroporti murmurinte me tingujt e shpalljeve dhe zhurmën e valixheve që tërhiqeshin pas njerëzve që po nxitonin drejt portave. Unë dhe Elira qëndronim pranë xhamit të madh në fund të sallës së nisjeve, aty ku drita e perëndimit binte si një perde kumbull mbi pistën e gjatë. Duart tona, të lidhura njëra me tjetrën, ishin të ngrohta dhe të ftohta njëkohësisht; ngrohta nga koha që kemi ndarë, të ftohta nga ajo që pritej të vinte.
“Thirrja e fundit për pasagjerët e fluturimit për Lisbonë,” u dëgjua nëpër altoparlant, dhe zemra më rrahu si një zog i trembur. E njihja atë zë. E kisha dëgjuar kur u takuam për herë të parë tre vjet më parë, po këtu, në këtë aeroport. Atëherë, ishte një ditë vere, kur një valixhe e kuqe, që tani rri e përkulur pranë këmbëve tona, u rrokullis drejt meje dhe u ndal te këpucët e mia. “Më fal,” më tha ajo, duke buzëqeshur ashtu siç buzëqesh vetëm një njeri që vjen nga një qytet me shumë dritare dhe shumë dritë. “Kjo valixhe është si unë, gjithmonë nxiton.” Unë e ngrita valixhen, e vendosa anash dhe e ftova për një kafe. “Do të presësh me mua, fluturimi im është vonuar,” tha. E prita. Pastaj pritëm, bëmë shaka, folëm për librat dhe muzikën, dhe ditën e nesërme shkuam bashkë në një libërshi të vjetër në Qytetin e Vjetër. Që nga ai moment e deri sot, ne qenë dy njerëz që mbanin mes tyre një fjali të gjatë plot presje, por pa pikë.
Sot, megjithatë, ndiej që fjalia po afrohet drejt një pike. Elira e ka pranuar një bursë të çmuar në Lisbonë. E kam inkurajuar ta bëjë, madje isha unë ai që i thashë: “Nuk duhet ta lëshosh një dritë të tillë.” Unë kam nënën sëmurë, një punë që sapo ka nisur t’i dalë frytet, një apartament të vogël ku muret e hollë ruajnë sekretet e bisedave tona të mbrëmjes së vonë. Ne i kemi mbajtur këto ditë si mollë në dorë: i kemi kthyer nga dielli, i kemi nuhatur, i kemi shijuar me ngadalë, por mollët priren të mbarojnë.
“Ardit,” thotë ajo, duke më parë drejt e në sy, “nëse ky do të ishte kapitulli i fundit, si do të doje ta mbyllnim?” Fjalët e saj s’janë dramatike. Janë të qeta, si gjethet kur ulet era. Mendoj për ditët tona: ngjyrën e mëngjeseve kur ajo qeshte me flokët e çrregullt, për dritën që ulej mbi tryezën e kuzhinës ku miellonin petullat, për shëtitjen tonë të parë në Shirokë, kur ajo tha se liqeni ka kujtesë dhe mban mend çdo fjalë të mirë që i thuhet. Mendoj për një stinë shiu, kur i varëm rrobat mbi ngrohës dhe shtëpia mori erë sapuni, për bibliotekën tonë të vogël me shënime anës faqeve, për gjërat e vogla që bëjnë një jetë të madhe.
“Do të doja ta mbyllnim me një fjali që le hapësirë për frymë,” i them. “Si një pikëpresje.” Ajo buzëqesh dhe më shtrëngon dorën. “Si ajo që shkruajta në shënimin tënd?” thotë. Nuk e kam parë ende shënimin, por e di se ekziston. Elira i fsheh gjithmonë shënimet e saj në vendet më të zakonshme: ndërmjet dy lugëve, brenda kopertinës së një lexuesi të vjetër, nën jastëk. “Do ta gjesh,” shton, “kur të të mungojë më shumë.”
Thirrja e dytë: “Thirrja e fundit për pasagjerët…” Zërat në sallë rriten, një fëmijë qan, dikush e mbyll me zhurmë një zinxhir valixhesh, dikush tjetër qesh me një gjest që s’do ta përsërisë më në këtë vend. Ne të dy mbetemi të heshtur. Heshtja jonë është e tejmbushur, jo bosh. “E di,” thotë ajo, “që mund të bëjmë distancën. Ndoshta jo gjithmonë, ndoshta me prishje, por e di që mundemi.” I jap të drejtë, megjithëse në bark më rrotullohen dyfishimet e frikërave: vonesat e telefonatave, oraret e punës, bluarja e vetmisë që i bën minutat të mbizgjasin si goma.
“Mbaj mend kur ngatërruam trenin në Shkodër,” thotë papritur. “Na doli rruga tjetër, jo ajo që planifikuam, por na çoi në vendin e duhur.” Qeshim. Mjaftojnë këto kujtime të vogla për të mbajtur peshën e një dite si kjo.
E çoj valixhen e saj tek rripi. Ajo, si gjithmonë, e lë dorën sipër kapakut si t’i jepte bekim. Pastaj më përqafon. Nuk është një përqafim i shtrënguar, është si një qese ajri ku të dy marrim frymë. Unë ndiej erën e parfumit të saj, një përzierje agrumesh dhe librash të rinj. “Mos harro të ujitësh lulenuqen,” thotë. “Po,” them, “dhe të lexoj çdo ditë nga dy faqe nga libri yt i pashkruar.” Ajo buzëqesh: “Do ta shkruaj, e di që një ditë do ta shkruaj.”
“Zonja dhe zotërinj, porta po mbyllet.” Ne kthehemi drejt njëri-tjetrit. Ajo më sheh si me një dritë të brendshme. “Puthja e fundit në aeroport,” thotë me zë të ulët, sikur t’i fliste vetes, “nuk është kurrë e fundit nëse ti e le.” E afron ballin e saj te imi, një prekje e qetë, e gjatë sa një sezon. Pastaj buzët tona takohen. Nuk ka ngutje në atë puthje, as dramë. Është një puthje që lë vizatimin e vet në ajër, një shenjë pa bojë, por e dukshme. Unë mbyll sytë dhe më shfaqen të gjitha stinët që kemi pasur, si një film pa titra, vetëm me muzikë. Ndiej që brenda meje diçka zbutet, një nyje që është mbajtur e lidhur për një kohë të gjatë.
Ajo largohet një hap. Pastaj dy. Pastaj kthehet edhe një herë, më bën me dorë dhe futet te kontrolli i sigurisë. Beep-i i aparatit të metalit është tingulli që shënon fillimin e një udhëtimi, jo fundin e tjetrit, i them vetes. Unë rri pranë xhamit dhe e ndjek me sy, si fëmijë që ndjek balonën e tij të preferuar derisa bëhet një pikë në qiell. Kur më në fund humbet nga pamja, ndiej një boshllëk dhe një lehtësi njëkohësisht. Boshllëk sepse një karrige në shtëpi do të jetë e lirë, lehtësi sepse e di që ajo po ecën drejt diçkaje që e ndez.
Në rrugën për në shtëpi, në xhepin e xhupit gjej shënimin. Është palosur në katër. “Mos e quaj të fundit; lëre të jetë një pikëpresje. Te fjalia tjetër do të takohemi përsëri, sado e gjatë të jetë ajo fjali. E.” E mbaj në dorë si një biletë treni që s’dua ta hedh. Dritat e qytetit ndizen një e nga një, dhe unë eci më ngadalë.
Ditët që vijnë janë një përzierje ritualesh të vogla dhe boshësish të mëdha. Ujit lulenuqen çdo të martë, siç bënim ne. I shkruaj asaj mëngjeseve, duke i treguar për çati të lagura dhe për një pallumb që ka zgjedhur parvazin tonë si shesh pushimi. Ajo më dërgon foto nga rrugicat e Lisbonës, pllaka me ngjyra, një mure që thotë “Saudade” me ngjyrë blu. Kjo fjalë më shpon veshin. Nuk e kisha kuptuar më parë sa shumë fjalët mund të mbajnë brenda vetes.
Fillojmë një ritëm të ri. Video-telefonata në fundjavë, mesazhe zanore të zgjatura, letra të shkruara me dorë kur interneti bie. Disa netë zgjohen mëngjese, disa mëngjese bëhen netë. Ndodh që pres një përgjigje e ajo vjen shumë më vonë, dhe gjatë atyre orëve unë ndërtoj skenarë. Pastaj më bie ndër mend puthja jonë në aeroport dhe frymoj më thellë. E quaj vetes: “pikëpresje”.
Një muaj më pas planifikoj një vizitë. Blej biletën me kursimet e mbledhura në një kuti metalike ku dikur mbanim çajin e malit. Nënës i përmirësohet shëndeti, puna ecën. E ndiej veten gati t’i vë prangat kohës. Por një natë para nisjes, nëna ime përkeqësohet papritur. Spitali, dritat e bardha, tubat, mjekët me sy të lodhur. E anulloj udhëtimin pa hezitim. E lajmëroj Elirën, dhe zëri i saj në telefon është i qetë, por prapa qetësisë fshihet zhgënjimi. “E kuptoj,” thotë. “E di që e kupton,” i them. Por të dy e dimë që fjalët e kuptimit ndonjëherë nuk e zbusin vendin ku godet realiteti.
Vijnë ditë të vështira. Ndonjëherë e ndiej grykën si të lidhur me nyje. Ajo ka projekte që mbijnë si degë të reja, unë kam rrënjë që kërkojnë ujë e durim. Bisedat tona bëhen më të shkurtra, jo për mungesë dashurie, por për mungesë kohe dhe trupe. E pranoj me vete që dashuria nuk është vetëm zjarr, është edhe odëzim. Një mbrëmje e gjatë, kur shiu bie me kova dhe qyteti duket si i mbështjellë me një shall të trashë, ne e themi me zë atë që prej kohësh e kemi menduar të dy: “Le ta lëmë pak të marrë frymë këtë fjali,” thotë ajo. “Jo si fund, si pushim.”
Nuk është një ndarje që plas si xham. Është një mbyllje dere e butë. E bëjmë me respekt, me fjalë të mira. Ditët më pas janë një urë me dërrasa të rralla. Unë eci me kujdes, duke mos dashur të bie në ujin e fajit. E di që dashuria e vërtetë është ajo që të lejon të ikësh pa faj kur ikja është e domosdoshme.
Disa muaj më vonë, Elira kthehet për pak ditë: ka një konferencë dhe duhet të marrë disa dokumente. Më dërgon një mesazh: “Do kaloj nga aeroporti të dielën pasdite. Do të jesh aty?” Lexoj pyetjen disa herë, dhe zemra më jep një ritëm të çuditshëm si bateri e një këngë të njohur. “Do të jem,” i përgjigjem. Nuk e di çfarë do të bëjmë me atë takim. Nuk di nëse do të kthehemi, apo thjesht do të falënderojmë njëri-tjetrin për stinët që na dha tjetri. Por e di që do të jem aty.
Të dielen, aeroporti është më i zhurmshëm se kurrë. Fëmijë që vrapojnë me balona prej letre dhe njerëz që përqafohen sikur koha të mos ekzistonte. E pres te një stol pranë portës ku dikur pritëm vonesën e saj të parë. Ajo vjen me hap të qetë, një shall të hollë të hedhur mbi supe, sytë po aq të gjallë sa herën e parë. “Sa shumë dritë këtu,” thotë, duke parë nga tavani me panele xhami. “Po,” i them, “ndoshta prandaj njerëzit ndahen këtu me fytyra të qarta.”
Ulem pranë saj, dhe për disa minuta flasim për gjërat e thjeshta: si është nëna ime, si shkon puna e saj, librin që ajo ka nisur të shkruajë më në fund, një tregim për një vajzë që ruan shënime nëpër xhepa. Qeshim që historia na rrëfen prapë neve. Pastaj fjalia jonë e gjatë vjen e na zë mes. “Nuk do doja të kthehemi atje ku ishim vetëm se jemi këtu,” thotë ajo. “As unë,” i them, “por do të doja të ndizeshim si qiriu që ndizet për të bekuar tryezën, jo për të djegur shtëpinë.” Ajo më shikon gjatë, dhe sytë i shkëlqejnë jo nga lotët, por nga drita.
“E di se çfarë na duhet,” thotë. “Një puthje që të mos jetë lamtumirë, por mirënjohje.” Buzz-i i aeroportit tërhiqet prapa nesh si valë. Unë i afrohem. Ky nuk është vend për fjalë të mëdha. E di tani: dashuria jonë ka qenë një shkollë e mirësisë, dhe mësimi i fundit është t’i themi njëri-tjetrit faleminderit. Buzët tona takohen sërish, por ndryshe: është një puthje që lëshon, jo që kap. Një puthje që i thotë kohës: “Të kuptova.” Është e butë dhe e qartë, si tingulli i një lugë që prek një filxhan porcelani.
Kur ndajmë fytyrat, asnjëri prej nesh nuk qan. Ka një paqe që s’e kisha njohur më parë. Përreth nesh, njerëzit vazhdojnë të lëvizin, si yje që ecin në orbitat e tyre të paracaktuara. “Mirënjohje,” më përsërit ajo. “Mirënjohje,” i them. “Për valixhen e kuqe, për puthjen e parë te xhami i pistës, për ‘Saudade’-n që tani e di ta shqiptoj, për pikëpresjet tona.”
Ajo ngrihet. Unë i rregulloj shallin, një gjest i vogël që ka qenë gjithmonë imi. “Tani shko,” i them, “mos e humb thirrjen e fundit.” Ajo kthehet edhe një herë dhe më bën me dorë atë përshëndetjen e vogël që do ta njihja midis një mijë njerëzve. Unë rri ulur dhe e shoh teksa zhduket mes turmës. Në ekranin e madh shfaqet statusi i fluturimit të saj: “On Time.” Qesh me vete. Ka gjëra që s’mund t’i kontrollojmë, por sot gjithçka duket me vend.
Marr frymë thellë. Kur dal jashtë, ajri ka një freski të re. Qyteti më pret me dritat e tij të përditshme, të bukura në thjeshtësinë e tyre. Në xhep, shënimi i saj është bërë pak i zverdhur, por fjalitë janë ende të qarta. Unë e palos sërish, e fus në portofol, dhe ndez hapin. Në shtëpi, do ta ujis lulenuqen, do të lexoj dy faqe nga libri i saj që vjen drejt dritës dhe do të gatuaj diçka të ngrohtë. Dhe kur të vijë nata, nuk do ta quaj puthjen e sotme të fundit. Do ta quaj puthjen që mbylli me mirësjellje një kapitull dhe hapi dritaren për një erë të re.
Sepse tani e di: aeroportet nuk janë vetëm vende lamtumire; janë edhe tempuj të fillimeve të qeta. Aty mësova se dashuria që e lë tjetrin të rritet është po aq e madhe sa dashuria që e mban pranë. Dhe nëse një ditë, në një qytet tjetër, diku mes librave dhe pllaka të kalldrëmit, rrugët tona do të kryqëzohen, unë e di se fjalia jonë do të vazhdojë sërish, me një presje të re, me një frymë të re. Deri atëherë, do të jem mirënjohës për puthjen në aeroport, jo si për një fund, por si për një bekim që na dha leje të ecim përpara.